De lauburu en het labyrint

Zonnesymbolen op mijn pad

Dit verhaal begint in de zomer van 2020. Of misschien nog veel eerder dan dat. Sinds mijn tienerjaren, begin twintig, ben ik geïnteresseerd in symbolen. Soms is er eentje die zich aandient en die zich dan een tijdje in en uit mijn aandachtsveld weeft. Die zomer van 2020 liet een dierbare vriend mij hoog-energetische geometrische symbolen zien, die hij van zijn innerlijke leiding ontvangen had. Nadat ik deze symbolen zag, begonnen er zonnesymbolen over mijn pad te rollen. Zonnesymbolen zijn in de mooiste vormen gevonden, in ontelbare culturen, doorheen alle tijden. Er waren er twee die terug bleven komen: zonnesymbolen uit de Armeense en Baskische gebieden.

Arevakhach (‘zonnekruis’), Armeens symbool van eeuwigheid
Locatie, leeftijd en fotograaf (br)onbekend

Baskisch zonnesymbool
Ergens op internet vernoemd als Eguzkilore (‘bloem van de zon’), een weergave van de Carlina acaulis bloem
Locatie, leeftijd en fotograaf (br)onbekend

Meer zonnesymbolen

Toen ik die zomer door het dorp wandelde waar ik woon, vond ik een metalen putdeksel met een gelijksoortig patroon. Ik vertelde diezelfde vriend over hoe de zonnesymbolen me deden denken aan zijn heilige geometrie en ik liet hem zien wat ik zoal gevonden had. We moesten allebei denken aan het Baskische lauburu symbool, waarvan ook gedacht wordt dat het een zonnesymbool is. 

Metalen putdeksel
gevonden in Uden, foto door mij

Lauburu (‘vier hoofd[en]’), Baskisch zonnesymbool
Locatie, leeftijd en fotograaf (br)onbekend

Aangezien mijn vriend weet dat ik erg geïnteresseerd ben in labyrinten, zei hij: “Wist je dat de lauburu getekend kan worden met dezelfde negen punten waarmee je een klassiek labyrint tekent?” Dat is interessant! Ten eerste voelden de woorden labyrint en lauburu etymologisch verwant. (Dat zijn ze trouwens niet, maar het gevoel was leuk.) Daarnaast ben ik altijd open voor het verdiepen van mijn ervaring en kennis met het labyrint. Dus laten we die negen punten van de lauburu en het labyrint eens onderzoeken.

Het lauburu symbool

Het leek me goed om te beginnen met een speurtocht naar de lauburu. Net als zo veel andere symbolen, zijn de herkomst en originele betekenis van de lauburu verdwenen in de tijd, ook al zeggen sommige onderzoekers dat het een redelijk modern ontwerp is. Wat de waarheid ook is, de lauburu wordt gezien als een zonnesymbool, dat vooral in de Baskische gebieden in het noorden van het Iberisch schiereiland als belangrijk gezien wordt.

Gelijkenis met de swastika

De vorm doet wel denken aan de swastika, van het Sanskriet svastika, dat goed is daar, alles is goed zoals het is betekent. It werd ooit gebruikt als een begroeting. In het Hindoeisme wordt de versie met de klok mee geduid als surya (‘zon’), voorspoed en geluk. De versie tegen de klok in staat voor de nacht. In andere tradities wordt de swastika gezien als positief, en staat voor zon, vuur en weerlicht. Het algemene beeld over de swastika veranderde naar negatief, nadat Duitse nazi's het symbool gebruikten voor het Arische ras. Daarna werd de swastika verbonden aan de gruwelijkheden die de nazi's gedaan hebben. In sommige landen, zo ook in Duitsland, mag de swastika niet meer gebruikt worden.

De Franse intellectueel René Guénon (1886-1951) denkt dat de swastika een verbeelding van de Noordpool / Poolster is en cyclische beweging om axis mundi of wereldas. Met dat uitgangspunt stelt Guénon dat de swastika het symbool is van leven, het principe van het universum en kosmische orde. 

Herkomst en betekenis van de lauburu

De herkomst lijkt Baskisch, maar de lauburu komt wellicht van verder weg. Het is misschien meegereisd met de Keltische stammen, die vanuit Oost-Europa kwamen, of wellicht nog van voor die tijd vanuit West-Azië. Blijkbaar wordt de lauburu, of een symbool dat er erg op lijkt, gevonden in Griekenland, het Perzische rijk, India en China.

Er zijn vele omschrijvingen voor de lauburu. Het wordt gezien als zonnesymbool en heilig vuur. Het wordt gebruikt als een vorm van bescherming, om de kwade geesten weg te jagen. Als zonnesymbool is het ook een weergave van tijd en de cycli van de zon en de seizoenen. Met de klok mee wordt het als positief gezien. Het trekt leven aan, geluk en voorspoed. Tegen de klok in staat het voor pech, ziekte en dood. De vier 'hoofden' staan wellicht voor de vier windrichtingen, de vier elementen, de vier Baskische stammen, of de vier provincies van Baskenland. Of allemaal.

Vandaag de dag staan de lauburu en de ikurrina (de Baskische rood, groen en witte vlag) voor de Baskische identiteit. Afbeeldingen van lauburu kun je bijvoorbeeld vinden bij de ingang van huizen en boerderijen of op balkonnen. 

Legende van godin Mari en de lauburu

Ik vond een legende op internet dat ik in zijn geheel vertaald heb:

“Volgens oeroude Baskische mythologie of religie, was Mari, de belangrijkste godin, verbonden aan het symbool van de zon, waarvan de magische weergave de lauburu is. Als iemand dood ging, werden ze deel van de nacht. In het donker wordt deze persoon geleid door de maan, over een pad dat hem of haar naar Mari's eigen grot zou brengen. De overledene werd tijdens de reis door de donkere nacht beschermd door de lauburu die op zijn kist gekerfd was. De verhalen vertellen dat na aankomst bij Mari's grot ontmoet de dode Mari en alle voorouders, en ze leefden daar allemaal eeuwig samen. Ze leefden in vrede en zonder conflicten, altijd blij en in overvloed. Alleen mensen die goed gedaan hebben in hun leven, worden door de lauburu geleid en niet zomaar iedereen die er toevallig eentje draagt.”

Lees dit nog eens met je labyrintwijsheid aangeschakeld? Is dat niet interessant? Dat het zonnesymbool gebruikt wordt voor bescherming tijdens de reis in het donker, geleid door de maan, overe eenpad, dat je naar haar eigen grot brengt, waar alles vredig en goed is? Klinkt als een tocht door het labyrint.

Het labyrint

Als je het labyrint nog niet kent, laat me het dan aan je voorstellen. Het is handig om te weten dat een labyrint iets anders is dan een doolhof, dat heel andere kwaliteiten en omschrijvingen kent. Tegenwoordig zijn er verschillende vormen, maar het oudste labyrint wordt het klassieke of Kretenzisch labyrint genoemd. Het oudste te dateren labyrint is meer dan drieduizend jaar geleden op de achterkant van een Grieks kleitablet gekrabbeld. Voor die tijd wordt de herkomst van het labyrint steeds vager. Door hun vorm in steen zijn labyrinten en labyrintische vormen die gevonden zijn in Val Camonica (Italië) of Galicië (Spanje) moeilijk te dateren. Schattingen zijn drie, vier, vijfduizend jaar voor CE.

Het is niet bekend wanneer, hoe en waarom het labyrint ontstond. Het kan een herkomst vinden in de spiraalvormen die overal om en in ons te vinden zijn: een slakkenhuis, een varen die zich ontvouwt, de armen van de Melkweg; vingerafdruk, darmen, hersenen hebben ook een zekere spiraal- en meandervorm. Een ander begin zou gevonden kunnen worden in heilige reidansen. Voetstappen die achtergelaten zijn in het gras of op het zand nadat er gedanst is om een heilig vuur zou het vroege begin van een labyrint geweest kunnen zijn. We weten het gewoon niet zeker.

Het labyrint is gevonden bij grotten en heuvels, bij doorgangen en drempels. Het wordt gezien als een beschermend symbool, dat de binnen- en buitenwereld bewaakt en verbindt. Vandaag de dag wordt het labyrint voornamelijk gezien als een verbeelding van de levensweg. Het wordt gelopen in meditatie of gebed, voor inspiratie, toewijding, troost. Voor velen die het labyrint gaan, is het een plek geworden waar evenwicht hervonden kan worden, waar de geest kan ontspannen, waar intuïtie gehoord kan worden, een plaats waar een verbinding met het goddelijke gemaakt kan worden. 

Tekenen

Je kunt vast betere tekeningen en instructies op internet vinden, voor hoe je een lauburu of labyrint tekent. Hoe dan ook, om je op weg te helpen, vind je hier mijn tekenkunsten.

Teken de lauburu, met passer

Teken het klassiek labyrint, met zaadpatroon

Sleutel tot lauburu, sleutel tot labyrint

Na mijn eerste onderzoek keerde ik terug bij mijn vriend en vroeg hem naar het verband tussen de lauburu en het labyrint. Hij gaf me ene opdracht: “Hier is een spel om te kijken of je het een en ander zelf uit kunt vogelen. Begin met het tekenen van de negen keerpunten van het labyrint in een x-vorm. De vier buitenste punten staan voor de huizen van de rijke mensen. De vier binnenste punten zijn de huizen van de arme mensen. Het middenste punt is een waterput. Het doel is een enkele muur te bouwen, op die manier dat de rijken bij de bron kunnen en de armen niet.”

Voor je verder leest, probeer het eerst even zelf uit of je eruit komt.

Na wat proberen, oefenen en spelen, was dit mijn laatste tekening:

Tadaa! Daar is een verband tussen lauburu en labyrint! Natuurlijk kan ik niet zeggen dat het het verband is, want ik ben er zeker van dat er nog veel meer te ontdekken is. (Ik was bijvoorbeeld helemaal afgeleid door de Cantabrian lábaru (zie onder) die ik ook tegenkwam.) Maar eerst gaat dit verhaal verder toen ik door al die punten het lemniscaat in het labyrint ontdekte.

CW/zomer20-zomer25

Bronnen:

• Legende van Mari en de lauburu: https://www.amaiur.net/lauburu-vasco/
• Mijn afleiding over de Cantabrian lábaru, of Cantabrian labarum (militaire standaard): https://en.wikipedia.org/wiki/Cantabrian_labarum + https://herenciaytradiccion.blogspot.com/2012/02/el-lauburu-vasco-es-el-labaro-cantabro.html 

Cantabrian lábaru

/ | \