Vrijdag Freyadag 2024-Q1

Vrijdag Freyadag Godinnendag
elke vrijdag een kleine ode aan een godin
volg op instagram of facebook

/ | \

- 201 -
05-01-2024 💃🏼 Midwinter 6/6 Perchta

De glanzende Perchta beloont ‘vlijt en behulpzaamheid’ met munten, spoelen en snoep. Je vermijdt haar ongenoegen door je draden goed te spinnen, je huis netjes te houden en bij tijd en wijle een bord pap met honing voor haar klaar te zetten. Deze Germaanse en Slavische wintergodin waakt over de zielen van nog niet geboren kinderen. Zes januari, de dag van de ster, is haar feestdag.

Perchta is een wintervrouwe, vrouwe van het spinnen, ze is gedaantewisselaar. Ruim je kerstspullen op, maak ruimte voor het nieuwe jaar. Je zou Haar kunnen vragen of ze haar zegening wil geven op het jaar dat voor je ligt. En bedank.

Artwork: Morana (namens Perchta) by anetteprsa

/ | \

12-01-24 💃🏼 Elli

Reuzin Elli (wat in het Oudnoors ‘hoge leeftijd’ betekent) wordt verbonden aan de primitieve oerkrachten in de Noorse cosmologie. Ze staat voor tijd, verwering, verstand en gevatheid, wijsheid, welslagen. Ouderen en hun aanwezigheid in de maatschappij worden in onze tijd vaak onderschat. Elli toont echter de kracht en wijsheid die ouderen bezitten, en dan die van de oudere vrouw in het bijzonder. 

Artwork: Old Ladies by Inge Löök

/ | \

19-01-2024 💃🏼 Sirena

Verhalen over de meermin bestaan al meer dan zevenduizend jaar. De half mens half vis van de Babyloniërs en de Soemeriërs, de Griekse sirenen (eigenlijk vogelvrouwen), de middeleeuwse verhalen van Melusine (eigenlijk slangenvrouwe), de meerminnen in Noord-Holland, Cornwall of Bretagne, van De kleine zeemeermin en De snikkende sirene. De meerminnen worden als verleidende wezens getoond, terwijl hun diepe boodschap van o.a. het heilig huwelijk en het sacrale vrouwelijke meestal wordt vergeten.

Gelukkig zijn er onderzoekers zoals Selma Sevenhuijsen die de Sirena in hun ware positie tonen. In haar oudste vorm heeft de dubbelstaartige meermin niet alleen twee staarten, maar ook twee vleugels. Zo verbindt de Sirena water en lucht, schepping en geest. Ze is een symbool van de antieke moedergodin, bewaakster van de levenscyclus en hoedster van de tijd. Je vindt de Sirena in overgangsgebieden, zoals op een sarcofaag, in tempels, bij drempels. Om haar heen tref je symbolen van vruchtbaarheid, overvloed en kracht. 

Artwork: Sirena 6 by Selma Sevenhuijsen
Ella fa comparire I fiori dalla terra in primavera
She brings in springtime the flowers out of the earth
Zij brengt in het voorjaar de bloemen uit de aarde tevoorschijn

/ | \

26-01-24 💃🏼 Hludana

Ach, hoe triestig, de twee enkele zinnen over Hludana op de Nederlandse wikipedia:

“Hludane is een godin uit de Romeinse tijd, die genoemd wordt in een inscriptie op de zogenoemde Hludana-steen, gevonden te Beetgum en in vier vergelijkbare inscripties uit het Duitse Rijnland. Hludana geldt als identiek aan de Noordse godin Hlódyn of Jörd.”

Of je schrijft:

Godin Hludana, ‘de beroemde’, wordt vereerd in het Nederrijngebied. Wellicht kennen we haar beter in haar Noordse vorm Hlódyn ofwel Jörd, de grote aardegodin. Misschien is ze verwant aan Vrouw Holda/Holle en godin Freya. Een etymologisch spoor leidt naar Lanaken: is deze Belgische stad naar haar vernoemd?

Artwork: Kelp Maiden 2 by Alexi Francis Illustrations

/ | \

02-02-24 💃🏼 Brighid

Ai, ik had beloofd nog meer over Hludana te vertellen, en dat ga ik ook zeker doen! Maar 2 februari, dat is een datum voor Vrouwe Brighid. Van de terugkerende Dames in deze rubriek staat Brighid op nummer een met elf eervolle vermeldingen (dit is dan de twaalfde) (en Vrouw Holle niet ver achter haar met tien vermeldingen). :-)

Brighid, de Stralende, zonnegodin en hoedster van de dageraad. Vrouwe van zwaan en bij, koe en schaap, berk en lijsterbes. Vrouwe van vuur en water, transformatie en heling, wijsheid en poëzie. Vrouwe van inspiratie en nieuwe beginnen, van drempels en doorgangen. 

Faoi bhratbri Bríde shin
moge je beschermd worden door de mantel van Brighid
- Ierse zegen

Artwork: Brighid by Jo Jayson art

/ | \

09-02-24 💃🏼 Hludana

Het is een nogal lastig klusje om godinnen en hun namen te duiden. Etymologische sporen leiden vaak naar een aanroep, zoals Brigida de stralende of Hludana de beroemde. De vraag rijst dan of Hludana een zelfstandige godin is of dat de aanroep geldt voor een van de andere dames. Of wellicht de Ene grootste dame (en aan wie valt die titel toe?).

Een ander spoor brengt je naar het Keltische *Clutona (zie ook Clota, VFD 29-9-2023), dat zoiets betekent als hoge golven, ruw water. Dat zou passen bij het beeld van Hludana als Nederrijn-riviervrouwe. Een van de gevonden altaren werd haar aangeboden door vissers, de andere altaren zijn gevonden in het Rijngebied. Dat zou kunnen duiden op een zelfstandige godin. Lijkt me wel mooi, Nehalennia als hoedster van de Noordzee en Hludana als riviervrouwe van de Lage Landen.

Artwork: Hludana votiefsteen, gevonden in Beetgum, 1e AD
Foto: Fries Museum

Deae Hludanae conductores piscatus mancipe Q(uinto) Valerio Secundo V(otum) S(olverunt) L(ibentes) M(erito): Aan de godin Hludana hebben de pachters van de visserij, toen Quintus Valerius Secundus de hoofdpachter was, hun belofte ingelost, gaarne en met reden.

PS
Volgens Prof. Dr. Jozef van Loon is Lanaken (B) verbonden aan Hludana. Hij leidt de plaatsnaam terug op *Hluthenakom of *Hludanakom. Hij stelt dat de gebruikelijke duiding ‘zandplaat van Hludo of Ludo’ incorrect is en dat de persoonsnaam Hludo een verwijzing naar Hludana zou moeten zijn. 

/ | \

16-02-24 💃🏼 trotse moeder

Vandaag wordt mijn zoon 18. Ik hou van hem, ik lief hem, ik ben trots op hem. Op wie hij is, zijn gevoel voor humor, zijn goedhartigheid, zijn kracht. Ik ben heel benieuwd wat voor tofs hij nog meer gaat delen met de wereld.

zoon, moeder, dochter
op een Deens strand in 2023

/ | \

23-02-24 💃🏼 Ianuaria

“Ianuaria is een Keltische godin, die vereerd werd in het Bourgondische heiligdom Beire-le-Chatel, een bron waar ook beelden van Apollo, stieren met drie hoorns en duiven gevonden zijn. Een klein stenen standbeeldje uit de tempel laat een jong meisje met krullend haar zien, gekleed in een geplooide mantel en een panfluit in haar haden. Op de sokkel van het beeldje staat 'Deae Ianuariae'.

Verder is niets over deze godin bekend. Ze zou misschien een godin van heling zijn geweest: de bron was een heiligdom, en het is bekend dat Ianuaria’s metgezel god Apollo een god van heling was in zowel Keltische als klassieke context. Aangezien Apollo de schutspatroon was van muziek en de godin weergegeven wordt met een panfluit, kan het ook zijn dat ze een godin van muziek was, die wellicht gebruikt werd als een manier om een helende slaap op te wekken. “

Bron: wikipedia, met reference Dictionary of Celtic Myth and Legend by Miranda Green

Artwork: zoek even op internet voor de afbeelding van Ianuaria (25425 Weihung für Dea Ianuaria), maar de afbeelding is beschermd. 

Over Ianuaria en duiven vond ik: “De Kelten van Europa vereerden wellicht een duivengodheid die […] een vrouwelijke versie van [Grieskse} Janus werd. Tortelduiven worden gewoonlijk in paren weergegeven, wat interessant is aangezien […] Janus twee gezichten heeft. Het eenvoudige turr turr turr van de tortel is makkelijk na te bootsen op een primitieve fluit.” Bron: http://hearthmoonblog.com/ianuaria-celtic-goddess-of-music/

/ | \

1-3-24 💃🏼 Nurtia

Tijd, lot, bestemming, toeval, kans. Er is niet veel over de Etruskische Nurtia te vinden, maar toch worden deze woorden aan haar verbonden. Zou 29 februari haar feestdag geweest zijn?

Elk jaar werd een nagel in haar tempel in Volsinii (nu Orvieto) geslagen: het lot werd vastgelegd, het nieuwe jaar gemarkeerd. Hamer en nagel horen bij Nurtia. De Romeinse Necessitas, vrouwe van noodzaak, werd ook weergegeven met een nagel. Zowel Nurtia, Romeinse Fortuna en Keltische Arianrod dragen een wiel van de tijd. 

Artwork: jaarwiel, zelf gemaakt

/ | \

8-3-24 💃🏼 Medb

Deze Ierse koningin van weleer heeft een sterke wil, is ambitieus en gedreven. Medb of Maeve is een krijgster-koningin, een godin van soevereiniteit. Haar naam wordt geïnterpreteerd als ‘mede-vrouwe’ of ‘zij die in vervoering brengt’. Een andere weg leidt naar ‘heerser’. Medb wordt omschreven als “een blonde wolvenkoningin, wiens vorm zo mooi was dat het mannen van tweederde van hun moed beroofde.” 

Wellicht was Medb Lethderg (‘rode kant’) de ware inspiratiebron van deze Medb. Medb Lethderg is de vrouwe van Tara, de heilige heuvel waar de hoge-koningen van Ierland gekroond werden. De vrouwe die de beschikt bevonden man in het koningschap inwijdt door het aanbieden van een rituele drank.

Artwork: Maeve, door Anetteprs

/ | \

15-3-24 💃🏼Minerva

Op zoek naar een godin die storm en het oog van de storm verbindt, duikt Minerva in me op. Dat verrast me, want ik zie haar als godin van water en heling, niet van stormen. Een speurtocht leidt me langs verschillende dames, maar opnieuw dient Minerva zich aan. Wat zeggen eerdere odes over haar? Ik voeg er drie voor je samen.

De (heetwater)bron in Bath, Engeland, heet gewijd te zijn aan Aqua Sulis Minerva. Keltische Sulis heerst over water en vuur. Haar naam lijkt etymologisch verbonden te zijn met surya, de zon, en volgens de legenden werd een eeuwig vuur in haar tempels brandend gehouden. Een andere verklaring stelt dat Sulis gat of oog betekent. Haar oog hoedt de bron en geeft krachten aan de zieneres.

Romeinse Minerva, van oudsher Etruskische Menvra (meneswo: intelligent, begrip), is een godin van wijsheid en vindingrijkheid. De Etrusken vereerden haar als godin van de krijgskunst en strategische oorlogsvoering. Tegelijkertijd is ze de schutsvrouwe van poëzie en heling. 19 maart en 19 juni zijn aan Minerva gewijd.

Artwork: Minerva, goddess of wisdom by Emily Balivet

/ | \

22-3-24 💃🏼 Jaia

In de stam van de Dusty Millers was (is) alles om hen heen heilig en bezield: de bomen, de planten; het water, de rotsen; de dieren en de mensen. Contact maken is een kwestie van openstellen, nieuwsgierig zijn en eenvoudigweg dóen. De Grote Moedergodin noemen zij Ma of later ook Jaia (zachter van klank dan Gaia). Ook met haar kun je contact maken, op elk gewenst moment. Kijk maar naar je voeten: ze draagt je, altijd en overal. Kijk maar op je bord: je voedt jou, met alles dat ze heeft. En kijk ook naar boven: haar hemelse zuster hoedt je, met de energie vanuit de cosmos.

Artwork: Venus van Willendorf, kunstenares onbekend
Artwork: Lady Venus, (br)onbekend

/ | \

29-3-24 💃🏼 Audebaran

In oude tijden geloofden de stammen van Europa in reïncarnatie. Daarbij hoort het idee dat de voorouders weer in de stam terug geboren zouden worden. (Trek-) Vogels horen vaak bij deze cyclus van geboorte, leven, dood en wedergeboorte. De vogel neemt de ziel van de overledene in zich op en brengt deze naar de Onderwereld, een wereld met vruchtbare groene weiden en eeuwige zomer. Als de vogels in het voorjaar na het overwinteren weer terugkomen, brengen zij de zielen mee terug die opnieuw geboren zullen worden.

In het Servisch betekent de wortel van het woord Roda (ooievaar) verwant, familie, stam en ook geboorte. Roda wordt daarmee de verwante, de barende. Ook in de Baltische landen speelt de ooievaar een grote rol. “Vilnius is zo groot, dat aan de ene kant de ooievaar staat en aan de andere kant klappert zijn bek.”

Een Germaanse legende vertelt dat als je naast een beek gaat liggen die onder een boom ontspringt, dan kun je daar de vrolijke stemmen van ongeboren kinderen horen. De ooievaar vist de zielen uit de beek en brengt ze naar pasgeboren baby’s. Ooievaars en zwaluwen worden verbonden aan Vrouwe Holle (godin Holda), als voorboden van de lente en geboorte (terwijl we Vrouw Holle meestal in midwinter aan het eind van de cyclus zien). 

Ooievaar (odevare, odobero, adebar, odebaer, edebere, euver, uiver, eiber) komt vermoedelijk van het Proto-Germaans audabara, schatdrager of geluksbrenger. Een ooievaar brengt geluk!

Artwork: Cawen

/ | \

/ | \